Hamid Yahyavi Hamedani

هدف اين پژوهش بررسي تاثيرات نوسازي و شكل گيري نهادهاي مدرن بر روند آگاهي روشنفكران در ايران عصر پهلوي است. توجه به روشنفكران و فضاي معرفتي شان، همواره يكي از موضوعات مهم تاريخ انديشه سياسي است. روشنفكران در جهان سوم درگير بحران هايي هستند كه ارمغان عصر جديد است؛ ورود مدرنيته به جوامع سنتي، سازوكارهاي معرفتي موجود در اين جوامع را مورد تهديد قرار مي دهد. چهارچوب نظري استفاده شده در اين طرح بر جامعه شناسي شناخت و دستگاه مفاهيم برگرفته از ايده ذهن بي خانمان پيتر برگر مبتني است. پرسش اصلي در اين پژوهش اين است كه، تجدد آمرانه در عصر پهلوي و نهادهاي برآمده از آن چگونه منجر به تكوين «بي خانماني ذهن» به عنوان شكلي از آگاهي در روشنفكران ايران معاصر شده است؟ در ايران، مدرنيته در تمام ابعاد و به صورت فراگير در عصر پهلوي در جريان بود كه جامعه سنتي ايران و پيرو آن، فضاي روشنفكري را در نورديد. شتاب در روند نوسازي و علاوه بر آن آمرانه بودن اين تحولات در عصر پهلوي منجر به ايجاد سرگشتگي در فكر ايراني شد. در عصر پهلوي به دليل نوسازي هاي آمرانه كه بيشتر شامل نهادها و حوزه هاي سياست، اقتصاد،آموزش و فرهنگ بود، به سبب نبود مهارت ها و ابزارهاي شناختي مناسب، تعارضات بسياري در اذهان افراد و به طور خاص روشنفكران را ايجاد كرد؛ و علاوه بر اينكه آگاهي سنتي افراد دچار اختلال شد آگاهي مدرن نيز شكل نگرفت. به باور اين پژوهش نوسازي و شكل گيري نهاد هاي مدرن در ايران روند آگاهي را تحت تاثير قرار داد و علاوه بر اينكه آگاهي سنتي در مواجهه با مناسبات جديد فاقد كارايي بود، آگاهي مدرن نيز در راستاي اين نهاد ها جايگزين نشد. نتيجه اينكه ساخت جديدي از آگاهي در اذهان ايراني مستقر شد كه نه سنتي بود و نه مدرن و در همان حال دوپاره و كژديسه بود؛ بنابراين روشنفكران در ايران عصر پهلوي در مواجه با اين وضعيت ناشناخته، دچار اضطراب شناختي شدند.. طرح پيش رو با مفاهيم اين چارچوب به دنبال آزمونِ اين فرضيه است كه تجدد آمرانه منجر به تاسيس نهادهاي مدرن در ايران شد و با ايجاد اضطراب شناختي و آلودگي شناختي به تكوين شكلي از آگاهي در روشنفكران ايراني منتهي شد كه مي توان از آن با عنوان «بي خانماني ذهن» ياد كرد. روش انجام پژوهش، توصيفي- تحليلي و مبتني بر اسناد كتابخانه اي در دسترس است.